ده روز اول بعد از زايمان مرحله بسيار حساسي است زيرا بيشترين تغييرات بدن مادر در اين دوران اتفاق مي افتد و نيز به علت مسائلي چون خونريزي، تغييرات فشار خون و ... احتمال بوجود آمدن عوارض در اين دوران بيشتر است. معمولاً 6 هفته پس از زایمان، دوره ای است که طی آن تغییرات ناشی از بارداری در اعضای مختلف بدن مادر به تدریج به حالت قبل از بارداری بر می گردد. گرچه ممکن است این برگشت پذیری تا ماه ها به طول انجامد.
خواب و استراحت
خستگی پس از زایمان ممکن است به علت مسایل زیر باشد:
- درد ناشی از بخیه های پرینه یا مهبل
- کم خونی
- اختلال در خواب به علت شیردهی و مراقبت از نوزاد
- انجام امور مربوط به منزل
- مراقبت از سایر فرزندان
- فشار اقتصادی
استراحت روزانه علاوه بر خواب و استراحت شبانه
بهترین وضعیت استراحت خوابیده به شکم است که به تخلیه رحم و مهبل کمک می کند.
دراز کشیدن به پشت و در یک سطح صاف حداقل دوبار در روز هر بار به مدت نیمساعت.
پیشگیری از افسردگی
احساس خستگی با وجود خواب کافی، ممکن است نشان دهنده شروع افسردگی باشد. صحبت کردن با خانواده و همسر در مورد احساسات می تواند در این زمینه مفید باشد.
فراهم کردن محیط آرام، راحت و کم کردن دید و بازدید ها
ده روز استراحت نسبی
بسیاری از زنان تازه زا فکر می کنند به صرف اینکه در خود مشکل خاصی احساس نمی کنند، می توانند بلافاصله پس از زایمان به زندگی عادی برگردند. توصیه می شود تا ده روز، استراحت نسبی داشته و انجام کارهای خانه به همسر و خویشاوندان نزدیک سپرده شود.
پرهیز از کار و فعالیت خسته کننده
مراقبت از نوک پستان
بعد از زایمان تغذیه نوزاد با شیر مادر بسیار اهمیت دارد. زیرا شیر مادر علاوه بر مزایای مختلف، احتیاجات تغذیه ای نوزاد را در ۴ تا ۶ ماه اول زندگی برطرف می کند.
تمیز نگه داشتن نوک پستان
شستن نوک پستان در هر بار تغذیه نوزاد و با استفاده از صابون توصیه نمی شود. کافی است یکبار در روز پستان ها شسته شده و در معرض هوا خشکیده شود.
زخم نوک پستان
گاهی به دلیل وضعیت نادرست شیردهی، نوک پستان زخم می شود، کافی است برای کمک به بهبود زخم یا شقاق نوک پستان، بعد از تغذیه نوزاد یک قطره از شیر را روی نوک و هاله پستان قرار داد .
استفاده از صابون، کرم ها، محلول های دارویی و شستشوی زیاد پستان توصیه نمی شود زیرا احتمال آسیب را بیشتر می کند.
تخلیه شیر از پستان
جهت تخلیه شیر از پستان که باعث دردناک شدن آن می شود باید از مکیدن شیرخوار استفاده کرد. بدین منظور مادر باید ابتدا با یک حوله تمیز و گرم پستان خود را کمپرس کرده یا دوش آبگرم بگیرد و پس از ماساژ ملایم پستان، نوزاد خود را تغذیه نماید.
اگر نوزاد قادر به مکیدن نیست باید شیر را دوشیده و با فنجان و قاشق به شیرخوار خوراند.
باید قبل از شروع شيردهي سينه ها را به آرامي به مدت پنج دقيقه ماساژ داد.
یبوست
اغلب خانم ها درروزهای اول بعد از زایمان دچار یبوست می شوند. اما به محض شروع فعالیت روزانه این حالت از بین می رود.
راهکارهای جلوگیری از یبوست
رژیم غذایی مناسب و مصرف مواد غذایی دارای فیبر
مثل سبزیجات و میوه به رفع یبوست کمک می کند.
مصرف روزانه سه لیتر مایعات.
راه رفتن
حرکت و راه رفتن باید از حدود شش ساعت پس از زایمان آغاز گردد.
تغذیه
از آنجا که در طول زایمان مادر چیزی نمی خورد و احتمالا در ابتدای زایمان روده ها تخلیه می شود، در یک یا دو روز اول پس از زایمان ممکن است فعالیت روده ای نداشته باشید.
توجه : توصیه می شود در صورت نبود احساس دفع، از زور زدن خودداری شود.
ممکن است در روز دوم پس از زایمان یک ملین ضعیف به مادر داده شود.
در صورت عدم تاثیر، صبح روز سوم نیز شیاف ملین داده می شود.
درد های پس از زایمان
بلافاصله پس از زایمان، رحم شروع به کوچک شدن می کند، به طوری که در عرض دو هفته به داخل حفره لگن بر می گردد. اندازه رحم پس از 4 تا 6 هفته تقریباً برابر اندازه زمان پیش از بارداری است. به علت انقباض رحم برای خروج لخته های خون باقی مانده، گاهی در روزهای اول پس از زایمان، دردهایی شبیه درد قاعدگی وجود دارد که به پس درد معروف است. این درد با شیردهی بیشتر می شود که علت آن وجود هورمونی است که در شیردهی ترشح شده و باعث انقباض رحم می گردد.
این درد با روش های زیر کاهش می یابد:
- با گرم نگه داشتن
- شل کردن عضلات
- تنفس عمیق
- مصرف مسکن با نظر پزشک
معمولاً در روز سوم از شدت دردها کاسته می شود. اگر درد شدید و مداوم شده همراه با تب یا خونریزی باشد سریعاً باید به پزشک مراجعه شود.
تنظیم خانواده
عوامل زیر سلامت مادر، جنین و نوزاد آینده را با مخاطره مواجه خواهد ساخت
- کمتر از سه سال فاصله بین زایمان ها
- حاملگی چهارم و بیشتر
- حاملگی زیر۲۰ سال و بالای ۳۵ سال
نکاتی در مورد پیشگیری
مادرانی که فقط با شیر خود نوزادشان را تغذیه می کنند باید۴۰ روز پس از زایمان روش پیشگیری را آغاز نمایند.
مادرانی که اصلا شیر خود را به نوزاد نمی دهند یا از شیر کمکی استفاده می کنند، باید ۲۰ روز پس از زایمان روش پیشگیری را آغاز نمایند.
یکی از مؤثرترین راه های کاهش خطرات در حاملگی ها استفاده از خدمات تنظیم خانواده است، در این مورد زن و شوهر هر دو مسئول هستند بنابراین لازم است یک روش مناسب پیشگیری از بارداری را انتخاب و به موقع استفاده کنند.